طراحی کسب‌وکار چیست؟
طراحی کسب‌وکار رشته‌ای به نسبت جدید است که از تقاطع کسب‌وکار و دیزاین شکل گرفته است. این رشته به وجود آمد تا پاسخ‌گوی رشد روزافزون کاربرد روش‌های دیزاین در دنیای کسب‌وکار باشد.
دیزاین در ذات خود مشتری‌محور است و بر خواستنی بودن محصولات و خدمات تاکید دارد. اقبال اولیه و موفقیت دیزاین در دنیای کسب‌وکار ناشی از توجه به همین موضوع بوده است.
با این وجود، کسب‌وکارهایی که به جاری‌سازی اصول دیزاین رو آوردند کم‌کم به این نتیجه رسیدند که توجه به جنبهٔ خواستنی بودن به تنهایی کافی نیست. اگر مشتریان به چیزی نیاز داشته باشند لزوماً به این معنا نیست که می‌توان کسب‌وکاری موفق در آن زمینه داشت. همهٔ ما می‌خواهیم بدون پرداخت هزینهٔ اضافی فضای پای بیشتری در پروازهای اقتصادی داشته باشیم اما این موضوع از نقطه‌نظر کسب‌وکار ماندنی نیست. فضای پای بیشتر به معنی مسافران کمتر است و با داشتن مسافران کمتر قیمت بلیت به ازای هر مسافر افزایش پیدا می‌کند.
طولی نکشید که کسب‌وکارها به دیزاینرها و شرکای خود فشار وارد کردند تا تلاش‌های خود را با لازمه‌های کسب‌وکار هم‌سوتر کنند. بنابراین تیم‌های دیزاین شروع به استفاده از افرادی با زمینهٔ کسب‌وکار در فعالیت‌های خود کردند تا بتوانند فراتر از خواستنی و شدنی بودن ایده‌ها، به ماندنی بودن آن‌ها نیز توجه کنند. به این شکل رشتهٔ طراحی کسب‌وکار متولد شد.
← با سه لنز طراحی انسان‌محور: خواستنی، شدنی و ماندنی بودن در این مقاله آشنا شوید
از آن زمان طراحی کسب‌وکار نقشی پررنگ‌تر پیدا کرده است و تنها یک رشتهٔ مکمل به حساب نمی‌آید. طراحی کسب‌وکار توانسته رهبری تلاش‌ها برای رسیدن به کسب‌وکارهایی بهتر را بدست بگیرد. برای نمونه، اگر کسب‌وکاری به دنبال استراتژی‌ای جدید است، طراحی کسب‌وکار می‌تواند با استفاده از روش‌های دیزاین، نمونه‌ای اولیه از این استراتژی را بسازد و آن را تست کند.
ماهیت مبهم و در حال تکامل طراحی کسب‌وکار کار را به جایی رسانده که حتی خود طراحان کسب‌وکار نیز بر سر تعریفی جامع از آن توافق ندارند. تعریف‌های زیادی از طراحی کسب‌وکار ارایه شده ولی بیشتر آن‌ها محدود، گسترده و یا به کلی غلط‌اند. این تعاریف به شخصی که می‌خواهد تازه وارد دنیای طراحی کسب‌وکار شود کمکی نمی‌کنند.
تمام رشته‌های اثرگذار با تعریف و چارچوبی مشخص به وجود می‌آیند. این مقاله اولین تلاش جدی برای تعریف صحیح مفهوم طراحی کسب‌وکار است و می‌تواند پایه‌ای برای تکامل‌های بعدی در آینده باشد.
اگر در چیستی آن هم‌سو نباشیم چطور انتظار داشته باشیم که دیگران آن را بپذیرند و از آن بهره ببرند؟
تعریف طراحی کسب‌وکار چیست؟
طراحی کسب‌وکار فعالیتی است که با استفاده از روش‌های دیزاین، ذهنیت دیزاین و ابزارهای کسب‌وکار، چالش‌های کسب‌وکار را حل می‌کند.
از این تعریف به سادگی عبور نمی‌کنیم و باید اجزای آن را دقیق‌تر مشخص کنیم:
روش‌های دیزاین
طراحی کسب‌وکار از روش‌های دیزاین و به خصوص از تفکر طراحی بهره می‌برد.
ذهنیت دیزاین
طراحان کسب‌وکار از ذهنیت دیزاین بهره می‌برند. در تمامی منابع تاکید زیادی بر اهمیت ذهنیت می‌شود چرا که ذهنیت صحیح مهم‌ترین عنصر در رسیدن به موفقیت است.
ابزارهای کسب‌وکار
گرچه طراحان کسب‌وکار از روش‌های دیزانی بهره می‌برند که خود ابزارهای مخصوص دارند اما باید از ابزارهای سنتی کسب‌وکار هم استفاده کنند.
چالش‌های کسب‌وکار
سرعت بالای تحولات کسب‌وکارهای بیشتری را با ابهام و عدم قطعیت مواجه کرده است.
روش‌های دیزاین
طراحی کسب‌وکار از روش‌های دیزاین و به خصوص از تفکر طراحی بهره می‌برد. قدرت روش‌های دیزاین ریشه در رویکردی بین‌رشته‌ای، ماهیت تکرارشونده، استفاده از استدلال ربایشی و مشتری‌محور بودن دارد.
مرسوم‌ترین اشتباهی که کسب‌وکارها هنگام جاری‌سازی طراحی کسب‌وکار در پیش می‌گیرند استفاده از تیمی یک‌دست است. اگر غالب اعضای تیم را بازاریابان تشکیل دهند می‌توانید انتظار داشته باشید که نقطه‌نظرات آن‌ها نتیجه را تحت تاثیر قرار دهد. تفکر طراحی زمانی بیشترین کارایی را دارد که تیمی متشکل از افرادی با ذهنیت‌ها و مهارت‌های متنوع داشته باشیم. برای نمونه یک طراح پژوهش، یک طراح تعامل، یک طراح کسب‌وکار، یک طراح خدمت و …
طراحان کسب‌وکار علاوه بر مشتری‌محور بودن، ذی‌نفع‌محور هم هستند. گرچه طراحان کسب‌وکار فرایند طراحی را با توجه به مشتریان شروع می‌کنند اما به همان اندازه نگران دغدغه‌های سایر ذی‌نفعان هم هستند.
ذهنیت دیزاین
طراحان کسب‌وکار از ذهنیت دیزاین بهره می‌برند. در تمامی منابع تاکید زیادی بر اهمیت ذهنیت می‌شود چرا که ذهنیت صحیح مهم‌ترین عنصر در رسیدن به موفقیت است. نحوهٔ نگاه ما به مساله است که نتیجه‌ای متفاوت را رقم می‌زند.
بهره بردن از استدلال استنتاجی ما را تنها به مجموعه‌ای کوچک از جواب‌های ممکن می‌رساند. گویی در حال حل پازلی هستیم که تنها یک جواب دارد. اما چالش‌های کسب‌وکار تنها یک خروجی را به دنبال نخواهند داشت. راهکار می‌تواند حتی خارج از چارچوب موجود باشد. باید قبل از هر اقدام چندین گزینه را امتحان کنیم تا محتمل‌ترین راهکار را بیابیم. به عنوان طراح کسب‌وکار باید دایرهٔ نگاه‌مان را گسترده‌تر کنیم تا هرچه می‌توانیم گزینه‌های بیشتری را مشاهده کنیم.
ابزارهای کسب‌وکار
گرچه طراحان کسب‌وکار از روش‌های دیزانی بهره می‌برند که خود ابزارهای مخصوص دارند اما باید از ابزارهای سنتی کسب‌وکار هم استفاده کنند.
فهرست ابزارهای کسب‌وکار محدود به این موارد نمی‌شود اما محبوب‌ترین و مرسوم‌ترین آن‌ها برای فرایند طراحی کسب‌وکار را در ادامه می‌آوریم:
- پنج نیروی مایکل پورتر
- آنالیز PESTEL
- پیش‌بینی‌های مالی
- بوم مدل کسب‌وکار
- قیف فروش
- بوم اقیانوس آبی
- چارت‌های سازمانی
- و بسیاری ابزارهای دیگر
نکته مهم این است که طراحان کسب‌وکار از این ابزارها مانند تحلیل‌گران کسب‌وکار یا کارآفرینان استفاده نمی‌کنند. طراحان کسب‌وکار علاوه بر بهره‌گیری از ابزارهای کسب‌وکار برای رسیدن به راهکار مشکل‌ها، نمونه‌های اولیه خود را نیز در قالب همین ابزارها می‌سازند.
چالش‌های کسب‌وکار
اما نوبت می‌رسد به آخرین جز از تعریف طراحی کسب‌وکار. چالش‌های مرسوم کسب‌وکارها را می‌توان به شکل زیر دسته‌بندی کرد:
چالش‌های مرتبط با رشد
- افزایش درآمد
- پیدا کردن مشتریان بیشتر (افزایش فروش)
- افزایش سهم بازار
- استراتژی قیمت‌گذاری
- استراتژی ورود به بازار
چالش‌های مرتبط با استراتژی
- پیدا کردن جایگاهی مطمین در بازار
- سبک و سنگین کردن نتایج تصمیم‌ها
چالش‌های مرتبط با مدل کسب‌وکار
- پیدا کردن و اصلاح نحوهٔ خلق و توزیع ارزش برای مشتریان
چالش‌های مرتبط با بهینه‌سازی هزینه‌ها
- بهینه کردن ساختار هزینه‌ها برای سودآوری بیشتر
چالش‌های مرتبط با سازماندهی
- بهینه‌سازی فرایندهای کسب‌وکار
- جذب نخبگان
- تعریف نحوهٔ جبران خدمت
- طراحی ساختار سازمانی
چالش‌های مرتبط با تجربه مشتری
- برندینگ
- طراحی تجربه کاربر
- طراحی خدمت
چالش‌های مرتبط با محصول
- طراحی ارزش پیشنهادی
- تدوین استراتژی محصول
جمع‌بندی: طراحی کسب‌وکار چیست؟
طراحی کسب‌وکار رویکردی نوین به حل چالش‌های کسب‌وکار است. این رویکرد از تقاطع کسب‌وکار و دیزاین به وجود آمده اما در گذر زمان معنایی فراتر از هر دو پیدا کرده است.
نکاتی که باید به خاطر بسپارید
- طراحی کسب‌وکار رشته‌ای به نسبت جدید است که از تقاطع کسب‌وکار و دیزاین شکل گرفته است.
- طراحی کسب‌وکار فعالیتی است که با استفاده از روش‌های دیزاین، ذهنیت دیزاین و ابزارهای کسب‌وکار، چالش‌های کسب‌وکار را حل می‌کند.
منابع
- d.MBA. The Ultimate Business Design Guide.
